W polskim prawie dziedziczenie opiera się na dwóch głównych formach: dziedziczeniu ustawowym i testamentowym. Z zasady, najbliżsi członkowie rodziny mają prawo do dziedziczenia po zmarłym. Czasami jednak spadkodawca może chcieć pozbawić kogoś prawa do spadku, np. ze względu na szczególnie naganne zachowanie spadkobiercy. W takich przypadkach możliwe jest albo wydziedziczenie w testamencie, albo uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Poniżej wyjaśnimy, czym różnią się te pojęcia oraz jak wygląda procedura uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.

Wydziedziczenie a uznanie za niegodnego dziedziczenia – czym się różnią?

Zarówno wydziedziczenie, jak i uznanie za niegodnego dziedziczenia prowadzą do pozbawienia spadkobiercy praw do spadku, jednak procedury te różnią się od siebie w kilku kluczowych aspektach.

Wydziedziczenie

Jest to decyzja spadkodawcy, który w testamencie może pozbawić bliskiego członka rodziny prawa do dziedziczenia. Wydziedziczenie dotyczy jednak wyłącznie prawa do zachowku, co oznacza, że wydziedziczony spadkobierca nie może domagać się swojej części spadku, nawet gdyby przysługiwał mu zachowek na mocy ustawy. Aby wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca musi wskazać konkretne, prawnie uzasadnione powody wydziedziczenia, np. uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy.

Uznanie za niegodnego dziedziczenia

To formalny proces przeprowadzany po śmierci spadkodawcy, w wyniku którego sąd może pozbawić spadkobiercę prawa do spadku, jeśli ten swoim zachowaniem naruszył zasady lojalności wobec zmarłego. W przeciwieństwie do wydziedziczenia, uznanie za niegodnego może dotyczyć zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego.

Przesłanki uznania za niegodnego dziedziczenia

Polski Kodeks cywilny (art. 928) przewiduje trzy główne przesłanki, które mogą prowadzić do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Muszą one zostać udowodnione przed sądem, a są nimi:

Popełnienie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
Jeśli spadkobierca dopuścił się zbrodni, np. fizycznej przemocy, morderstwa, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub innego poważnego przestępstwa wobec spadkodawcy, sąd może uznać go za niegodnego dziedziczenia. Przesłanka ta obejmuje zarówno bezpośrednie działanie wobec spadkodawcy, jak i działania skierowane przeciwko jego najbliższym.
Podstępne nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia lub zmiany testamentu
Jeśli spadkobierca wywierał nacisk na spadkodawcę, nakłaniając go do sporządzenia testamentu na swoją korzyść lub do zmiany treści testamentu w sposób niezgodny z rzeczywistą wolą zmarłego, może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia. Przykładem takich działań może być szantaż, groźby czy też wykorzystanie oszustwa.
Zniszczenie, ukrycie lub sfałszowanie testamentu
Kolejną przesłanką niegodności jest zniszczenie, sfałszowanie bądź ukrycie testamentu. Spadkobierca, który celowo ingeruje w dokumenty testamentowe zmarłego, aby osiągnąć korzyści majątkowe lub pozbawić innych spadkobierców ich części spadku, może być uznany za niegodnego dziedziczenia.

Procedura uznania za niegodnego dziedziczenia

Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia odbywa się na drodze sądowej i wymaga inicjatywy jednej z osób zainteresowanych dziedziczeniem. Poniżej przedstawiamy, jak wygląda cały proces:

Złożenie pozwu do sądu
Osoba zainteresowana uznaniem spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia musi złożyć pozew do sądu. Najczęściej są to inni spadkobiercy, którzy mają interes prawny w tym, aby dana osoba nie dziedziczyła. Pozew ten może być złożony zarówno w trakcie postępowania spadkowego, jak i po jego zakończeniu.
Dowody i argumentacja
W trakcie procesu kluczowe jest przedstawienie dowodów na potwierdzenie jednej z przesłanek niegodności. Mogą to być np. wyroki skazujące za przestępstwo wobec spadkodawcy, świadkowie potwierdzający podstępne działania wobec zmarłego lub dokumentacja potwierdzająca fałszowanie testamentu.
Wyrok sądu
Sąd, po przeanalizowaniu dowodów, wydaje wyrok uznający lub oddalający żądanie uznania za niegodnego dziedziczenia. Jeśli sąd uzna spadkobiercę za niegodnego, osoba ta jest traktowana, jakby nie dożyła otwarcia spadku – traci więc całkowicie prawo do dziedziczenia, a jej udział przypada innym spadkobiercom.
Terminy
Pozew o uznanie za niegodnego dziedziczenia musi być złożony w ciągu roku od momentu, w którym uprawniony dowiedział się o przesłankach niegodności, jednak nie później niż w ciągu trzech lat od otwarcia spadku.

Skutki uznania za niegodnego dziedziczenia

Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia ma daleko idące konsekwencje prawne. Osoba ta traci wszelkie prawa do majątku po zmarłym – zarówno do składników spadku, jak i ewentualnego zachowku. Co więcej, uznanie za niegodnego wpływa również na kolejnych spadkobierców – jeśli osoba uznana za niegodną miała dzieci, przechodzą one do kręgu spadkobierców w jej miejsce i mogą dziedziczyć majątek.

Zarówno wydziedziczenie, jak i uznanie za niegodnego dziedziczenia wiążą się z dopełnieniem niezbędnych formalności, w tym także założenia odpowiedniego pozwu i przeprowadzenia postępowania sądowego. W obu przypadkach warto skonsultować się z naszą Kancelarią Adwokacką, która pomoże w zebraniu dowodów oraz przeprowadzeniu całego procesu.

Prawo spadkowe
Adwokat Joanna Zielińska
Kancelaria Adwokacka
Oddziały Kancelarii:
Łódź, Pabianice, Brzeziny
zadzwoń: 609 776 542