Kolejna negatywna przesłanka rozwodowa przewidziana jest w art. 56 § 3, wyrażającym zasadę rekryminacji, a więc brak zgody na rozwód żądany przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Przewidziane są jednak dwa wyjątki gdy sąd udzieli rozwodu, a mianowicie pierwszym jest zgoda drugiego małżonka na orzeczenie rozwodu, natomiast drugim sprzeczność odmowy zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego.
Zasadniczo bez znaczenia są motywy, jakimi kieruje się małżonek odmawiający zgody na rozwód. Mogą to być względy religijne, moralne, poczucie krzywdy, uczucie miłości żywione wobec małżonka winnego rozkładu pożycia, a nawet motywy majątkowe, gdyż nie można uznać, aby małżonek, który nie dopuścił się żadnych negatywnych zachowań i okazywał lojalność i miłość partnerowi, był zmuszony – mocą jednostronnego oświadczenia woli małżonka winnego – do rezygnacji z korzystania z dóbr materialnych tego małżonka winnego, a nawet z ewentualnego dziedziczenia po nim (zob. wyrok SA w Gdańsku z 16 czerwca 1999 r., I ACa 290/99, LexisNexis nr 353918, OSA 2002, nr 2, poz. 16, s. 50). Motywy, jakimi kieruje się małżonek odmawiający zgody na orzeczenie rozwodu, nabierają znaczenia dopiero wówczas, gdy można je zakwalifikować jako pobudki sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód a zgodność z zasadami współżycia społecznego
W tym miejscu należy sobie zadać pytanie, co należy rozumieć przez sprzeczność odmowy zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego. Warto wyjaśnić, że zasady współżycia społecznego odnoszą się do pewnych norm moralnych, zawierających reguły postępowania między ludźmi bądź do norm obyczajowych. W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 18 marca 1968 r. ( III CZP 70/66, LEX nr 657) Sąd Najwyższy wskazał, że orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu, albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, powstałe na tle złego traktowania i złośliwego stosunku współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych. Sąd Najwyższy słusznie podniósł, iż sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego z reguły nie zachodzi, gdy małżonek sprzeciwiający się rozwodowi ponosi wyłączną winę rozkładu pożycia albo gdy przy wspólnej winie brak podstaw do przyjęcia, że wina małżonka, który żąda rozwodu, jest znacznie cięższa.
W innym wyroku z dnia 17 maja 1967 r. (III CR 54/67), Sąd Najwyższy podkreślił, że ocena odmowy przez małżonka niewinnego zgody na rozwód, o jakiej mowa w artykule 56 § 3 k.r.o., musi być przeprowadzona przede wszystkim nie pod kątem subiektywnego odczucia małżonka niewinnego, lecz pod kątem wyjaśnienia, czy zachodzą obiektywne przesłanki uzasadniające tę odmowę w świetle zasad współżycia społecznego.
Z uznaniem odmowy na rozwód za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego nie musi się łączyć ujemna kwalifikacja moralna małżonka, a na wynikach oceny zachowania małżonka odmawiającego zgody na rozwód powinny ważyć przede wszystkim przesłanki o charakterze przedmiotowym. Pominięcie odmowy zgody na rozwód jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego powinno zatem nastąpić wówczas, gdy w danych okolicznościach nie ma podstaw do przyjęcia, że orzeczenie rozwodu może wywołać niepożądane skutki społeczno-wychowawcze. Podstawowe znaczenie ma tutaj teza, że celem rozwodu jest eliminacja szkody, jaką z punktu widzenia społecznego byłoby utrzymywanie formalnych związków małżeńskich, gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na jego dalsze funkcjonowanie. W tej sytuacji oceny skuteczności odmowy zgody na rozwód należy dokonywać zwłaszcza w kontekście przyczyn rozkładu oraz z uwzględnieniem sytuacji, jaka powstała w czasie braku pożycia małżonków, a więc np. związków pozamałżeńskich oraz dzieci w nich urodzonych, jak też społecznej celowości legalizacji tych związków ( tak Sąd Najwyższy Wyrok SN z dnia 27 października 1999 r., III CKN 412/98, LEX nr 78208).
Niestety każdy stan faktyczny jest inny, a ostateczna ocena zawsze będzie należeć do Sądu.
Odwiedź nasze siedziby:
Kancelaria adwokacka Łódź
Kancelaria adwokacka Pabianice
Kancelaria adwokacka Brzeziny
